رنگ دیسپرس چیست؟
رنگزاهای دیسپرس ذاتا در آب نامحلولند .
معمولا در یک دیسپرسیون مائی بکار برده میشوند.
به صورت ذرات ریز در آب هستند.
پایه شیمیایی این رنگزاها عموما ازوئی یا آنتراکینونی است.
این رنگ ها که از نوع شیمیایی آزو ، آنتراکینونی و نیترو می باشند ، اغلب دارای گروه های آمینو یا آمینوی استخلاف شده هستند . ولی گروه های قابل حل نظیر اسید سولفونیک ندارند و در محیط های آبکی همراه با مواد دیسپرس کننده به کار می روند .
موارد استعمال اصلی این رنگ ها در رنگرزی یک لیف یا چند لیف هیدروفوب استات سلولز ، نایلئن ، پلی استر ، الیاف آکریلیک ، پشم و الیاف پلی آمیدی است .
وزن مولکولی در حد ۳۰۰-۸۰۰ دارند. نقطه ذوب و تصعید آنها بالای ۱۵۰ درجه است.
اندازه ذرات عموما ۰.۵-۲ میکرون است و کارخانجان سازنده رنگزاهای دیسپرس را به کمک دیسپرس کننده ها و دیگر مواد کمکی به شکل پودر در می آورند
اگرچه دارای گروه آلیفاتیکی مانند OH-NH2 هستند ولی فاقد بار یونی هستند به عبارت دیگر گروه So3 منفی ندارند بنابراین نانیونیک هستند و در شرایط رنگرزی کمتر از ۰.۱ میلی گرم در لیتر حل میشوند.
مهمترین نظریه در مورد مکانیزم جذب آنها محلول جامد است.در رنگرزی معمول سرعت رنگرزی با استفاده از دمای مناسب و همچنین استفاده از دیسپرس کننده ها و یکنواخت کننده ها کنترل میشود.
بدلیل آنکه این رنگزاها غیر یونی هستند بنابراین باید آفیتینه لازم جهت نفوذ در لیف به رنگزا داده شود.اگر ساختار لیف به حد کافی باز باشد و تورم در لیف آسان صورت گیرد مانند نایلون و دی استات رنگرزی در دمای جوش و پایین تر از آن صورت میگیرد ولی اگر ساختار لیف فشرده و خواص هیدروفوب آن بالا باشد مانند پلی استر و تری استات این رنگزاها صرفا در دمای جوش نمیتوانند رنگرزی شوند بدین منظور یا از دمای بالاتر از ۱۰۰درجه سانتیگراد(سیستم HT از ۱۳۰درجه سانتیگراد) استفاده میشود یا از عوامل متورم کننده به نام کریرها استفاده میشود که در این صورت قتدریم رنگرزی را در دمای جوش انجام دهیم.
رنگرزی در دمای جوش و با استفاده از Carrier :
با استفاده از کریر امکان کاربرد رنگ های دیسپرس با وزن مولکولی بلا تامین میشود · ثبات مرطوب بهتر · کریر الیاف را متورم می‌کند و جذب رنگ بالاتر میشود. · کریر به عنوان چرب کننده یا lubricant · سرعت نفوذ رنگ به داخل لیف افزایش می یابد · محیط اسیدی و ph=5-6 2.
رنگرزی در دمای بالای جوش High Temperature
· امکان استفاده از مولکولهای رنگ بزرگتر · ثبات رنگ بالاتر · افزایش سرعت رنگرزی که البته ممکن است باعث نایکنواختی شود بنابراین از یکنواخت کننده ها استفاده میشود.
· دمای جوش ۱۲۰-۱۳۰ ۳. رنگرزی به روشThermosol یا ترموفیکس ویژگی ها: · رنگرزی به روش تصعید حرارتی · کاربرد برای پارچه های ۱۰۰%پلی استر و یا مخلوط پنبه – پلی استر
– طبقه‌بندی رنگزای دیسپرس و انواع روش‌های رنگرزی در این سیستم به چه صورت است؟
در مورد پارچه پلی‌استر، رنگزای دیسپرس از جمله رنگزاهایی است که می‌تواند شید رنگی مطلوبی را ایجاد نماید و در واقع، به عنوان بهترین نوع رنگ جهت رنگرزی این پارچه مصنوعی شناخته شده است.
رنگزای دیسپرس از لحاظ مقاومت دمایی و میزان انرژی را به۴ کلاس تقسیم میشود که با توجه به نوع کاربرد نهایی، بایستی کلاس رنگزای موردنظر انتخاب گردد و با انتخاب نوع رنگزا، می‌توان روش رنگرزی و نوع ماشین‌آلات مصرفی را انتخاب نمود.
۱- رنگزای کلاس A: این نوع رنگزا، میکرومولکول‌هایLow Energy هستند که برای پارچه‌های پلی‌استر با روش کریری استفاده میشود؛ همچنین، عمده مصرف آن مربوط به رنگرزی دی استات در دمای °c85 است.
۲- رنگزای کلاس B: این نوع رنگزا، در دسته رنگ‌های Medium Energy قرار دارند که عملیات رنگرزی تحت دمای جوش°c 105-98 صورت میگیرد و به رنگرزی به روش کریر معروف است.
۳- رنگزای کلاس C: عملیات رنگرزی توسط این دسته از رنگزاها در دمای °c 130 انجام میگیرد که اصطلاحاً به آن رنگرزی در دمای بالا (High Temprature) گفته میشود.
۴- رنگزای کلاس D: چهارمین کلاس رنگزای دیسپرس دارای Sublimation بسیار بالایی است که جهت رنگرزی در دمای °c 220 مورداستفاده قرار می‌گیرند. این نوع رنگزاها که قابل استفاده در چاپ هم هستند، در ماشین‌آلات ترموزول جهت عملیات رنگرزی استفاده می‌گردند.
باتوجه به نوع کاربرد نهایی، بهتر است که برای رنگ‌ها و شیدهای مختلف از یک کلاس رنگزا استفاده گردد؛ به عنوان مثال برای رمق‌کشی، رنگزای کلاس C پیشنهاد میشود و اگر قصد بر ترکیب است، استفاده از ترکیب کلاس رنگزای C و D و یا B و C ترجیح داده میشود که دارای Sublimation بسیار نزدیکی نسبت به یکدیگر هستند.