بیش از نیمی از لباس‌های خرده فروشی که در سراسر جهان فروخته می‌شوند حاوی پلی استر هستند. پلی استر در همه چیز از لباس های ورزشی گرفته تا مد روز ظاهر می شود، اما مانند همه مواد، دارای نقاط قوت و ضعف است.
پلی استر ماده ای ارزان قیمت، مصنوعی و ساخته دست بشر است. بادوام، قوی، سبک وزن، انعطاف پذیر، مقاوم در برابر چروک شدن است و به راحتی رنگ می شود. بزرگترین عیب پلی استر این است که قابلیت تنفس ندارد. عرق و گرما را در کنار پوست به نگه می دارد، که می‌تواند باعث شود در هوای مرطوب احساس چسبندگی، لزج و ناراحتی کنید.
تولید
پلی استر پلاستیکی است که از نفت ساخته شده است. یک فرآیند علمی به نام پلیمریزاسیون واکنشی بین اسید و الکل ایجاد می کند. این باعث می شود پلاستیک ذوب شده به الیاف پلی استر تبدیل شود.
امروزه در بسیاری کشورها الیاف پلی استر با نام‌های مختلف شناخته میشود:
تریلن: انگلستان
ترویرا: آلمان
ترگال: فرانسه
تریتال: ایتالیا
تترون: ژاپن
داکرون: آمریکا
خواص شیمیایی الیاف پلی استر
این مواد به دلیل ساختمان شیمیایی خاص خود کریستالی است و به سبب نبود عوامل فعال در پلیمر آن و جذب رطوبت کم در مقابل بیشتر مواد شیمیایی مقاومت خوبی دارد.
اثر اسیدها
همچنین این الیاف در مقابل اسیدهای ضعیف در حالت جوش و در مقابل اسیدهای قوی و سرد مقاوم است.
اثر قلیایی‌ها
قلیایی‌های رقیق بر این الیاف اثر ندارند ولی قلیایی‌های گرم و قوی به آنها صدمه می‌زنند.
اثر مواد اکسید کننده
این گونه الیاف در مقابل مواد اکسید کننده و سفید کننده مقاومت خوبی دارند و به طور کلی اغلب الکلها، کتن‌ها، صابون‌ها، دترجنت‌ها و مواد مصرفی در خشک شویی بر پلی استر تاثیری ندارند.
مواد اولیه اصلی مورد نیاز کارخانجات پلی استر (دی میتل ترفتالات) و EG (اتیلن گلیکول) است که از منابع داخلی تأمین می‌گردند. واکنش‌های پلیمریزاسیون در مجاورت کاتالیست و حرارت، تکمیل و پلیمر تولید شده جهت استفاده به واحدهای ریسندگی پمپ می‌گردد.
مشخصات محصولات تولیدی از پلی استر در این مرحله:
نخ کشیده شده (FDY: Full Draw Yarn): کاربرد در صنایع بافندگی جهت تولید پارچه‌های پرده‌ای، چادر زنانه، تور و پیراهن و…
نخ کشیده نشده (Pِ DY: Partial Draw Yarn): کاربرد در سیستم‌های تکسچرایزینگ جهت تولید جوراب، کشباف، رومبلی و. .
تاپس: جهت تولید پارچه‌های فاستونی و مانتویی
الیاف: در طول برشهای مختلف جهت استفاده در کارخانجات ریسندگی برای تولید نخهای مخلوط با پنبه یا ویسکوز و همچنین خالص در سیستم بی‌بافت نظیر انواع لایی و موکت مصرف می‌گردد.
جذب رطوبت پلی استر بسیار کم و در شرایط استاندارد حداکثر نیم ۰.۵ درصد است.
الیاف پلی استر در مقابل حرارت مقاومت زیادی از خود نشان می‌دهند. در حرارت ۲۵۰ درجه سانتیگراد ذوب می‌شوند.
الیاف پلی استر در مقابل نور خورشید مقاومت خوبی دارند. اگر پلی استر برای مد تی طولانی در مقابل نور آفتاب قرار گیرد مقدار بسیار کمی از استحکام خود را از دست میدهد و رنگ آن تغییر نمیکند.
آشنایی با خواص لیف پلی‌استر
در حال حاضر با توجه به محدودیت‌های موجود در تولید الیاف طبیعی، نیاز روزافزونی به تولید الیاف مصنوعی پدید آمده است. پلی‌استر و نایلون و ریون از جمله موادی بودند که محوریت مصرف مواد اولیه در صنعت نساجی را از مواد اولیه طبیعی، تغییر داده و به سمت مواد اولیه الیاف مصنوعی سوق دادند. به تدریج تولید الیاف پلی‌استر، از دیگر الیاف مصنوعی سبقت گرفته و اکنون ۷۵% از میزان تولید الیاف مصنوعی را به خود اختصاص داده است. پلی‌استر در صنعت به نام‌های PES و PET شناخته میشود. پلی‌استری که در صنعت نساجی استفاده میشود، غالبا از نوع PET است.
تا حوالی سال‌های ۲۰۰۰ میلادی، پنبه بیشترین لیف مورد استفاده بوده است. اما پلی‌استر، به علت خواص بسیار، تبدیل به پرکاربردترین لیف مصنوعی گشته و پیش‌بینی میشود بر یکه‌تازی خود بین الیاف مصنوعی ادامه دهد.
ترکیه، روسیه و هند از بزرگترین واردکننده‌های پلی‌استر در ایران هستند.
در سال ۱۹۴۲، در بحبوحه جنگ جهانی دوم فرآیند تولید پلی‌استر آغاز شد. معدود افرادی بودند که باور داشتند، یک پلیمر مصنوعی بتواند در آینده نزدیک، جایگزین ارزان و مناسبی برای لیف پنبه باشد. این لیف اولین بار توسط شخصی به نام “رکس وینفلید”ساخته‌شد. تولید پلی‌استر در ایران در سال ۱۳۵۴با تأسیس کارخانه پلی‌اکریل اصفهان آغازشده و اکنون این شهر را به یکی از قطب‌های تولید پلی‌استر در ایران تبدیل‌کرده‌است.
ماده‌ی اولیه برای تهیه پلی‌استر، دی‌متیل‌ترفتا‌لات و اتیلن‌گلایکول (یا اسید ترفتالیک) است. برای تولید الیاف پلی استر، گرانول پلی‌استر طی عملیات ذوب‌ریسی به صورت رشته‌های ممتد یا منقطع تولید میشود و در نهایت عملیات کشش و تکمیل بر روی آن انجام میشود.
فیلامنت‌های پلی‌استر با توجه به سرعت تولید و میزان کشش وارده شده به دسته‌های LOY، POY، HOY و FOY تقسیم‌بندی می‌شوند و بر این اساس کاربردهای متناسب با ساختار خود را دارند. LOY بیشتر مناسب نخهای صنعتی و POY مناسب پوشاک است.
رنگرزی مناسب الیاف پلی‌استر با رنگزا‌های دیسپرس است. این لیف ساختاری بسیار متراکم دارد و همین عامل سبب شده‌است که برای فرآیند رنگرزی این لیف ورود رنگزا به طریقی تسهیل شود. برای این کار، از دمای بالا یا موادی به نام کریرها استفاده میشود.
برای ما خیلی اتفاق افتاده رفتیم لباس بخرید جوراب بگیریم وقتی پارچه را لمس کردیم گفتیم : این نخ نیست ، بلکه پلاستیکه !
در این نوشته آمدیم توضیح بدهیم منظور از این پلاستیک چیست ؟ و چه تفاوتی با نخ دارد ، هم چنین مردم به چه جنسی می گویند نخی/ با ما همراه باشید.
منظور از پلاستیک چیست ؟
پلی استر ( Poly ester ) در بین مردم عادی به اسم پلاستیک شناخته میشود. این ماده از مشتقات نفتی تهیه می گردد و اکثر اوقات با نایلون هم اشتباه گرفته میشود. در کل برای سادگی صحبت : مردم به نخ ها و پارچه هایی که پایه شیمیایی و نفتی داشته باشد پلاستیک میگویند و برایشان تفاوت نمیکند که آن پلی استر باشد یا نایلون و یا اکریلیک و...
پلی استر چیست ؟
از ترکیب دو ماده اتیلن گلایکول و ترفتالیک اسید که هر دو از نفت بدست می آید (هر دوی این ها را ایران در واحد پتروشینی تندگویان در استان خوزستان تولید میکند) ماده جدید بدست می آید به اسم پلی اتیلن تر فتالات و آن را به ختصار PET ( پت) می نویستند. و حال احتمالا بگویید PET که همان بطری نوشابه خانواده است.
تفاوت PET بطری نوشابه خانواده و نخ چیست ؟
پلی استر و یا به بیان علمی پلی اتیلن ترفتالات گرید ها و درجه بندی های متفاوتی دارد و هر کدام از این گرید ها کار برد متفاوتی دارند. مختصرا میتوان گفت PET گرید نساجی و گرید صنعتی دارد.
گرید نساجی و صنعتی پلی استر چیست ؟
وقت دو ماده تشکیل دهنده پلی استر که اتیلن گلایکول و ترفتالیک اسید نام دارند را در راکتور های پلیمریزاسیون در واحد های تولیدی مثل تند گویان را باهم ترکیب میکنند زنجیر های بلند زنجیر پلیمر پلی استر ایجاد میشود و طول این زنجیر های پلیمری گرید آن را مشخص میکند.
طول زنجیر برای اینکه پلی استر را بتوان در صنعت نساجی استفاده کرد و از آن نخ و پارچه تولید کرد ۲۰۰۰ واحد است و اگر بخواهیم از ان بطری نوشابه و آب معدنی درست کنیم طول زنجیر پلیمری را باید افزایش دهیم. در بطری ها طول زنجیر ۱۲۰۰۰ است. و هیچ موقع پلی استری که برای تولید بطری از آن استفاده میشود را نمیتوان از آن نخ تولید کرد.
چینی ها چگونه توانستد از بطری ضایعاتی ، نخ تولید کنند ؟
ضایعات بطری های نوشابه را ذوب میکنند و در فرایند ذوب کردن موادی به آن اضافه می کنند تا طول زنجیر های پلیمری کوتاه شود و بعد از کوتاه کردن ، آن را بسادگی میتوان برای تولید نخ استفاده کرد. این تکنولوژی را همه دارند اروپا استفاده نمیکند چون استاندارد بهداشتی آن ها اجازه نمیدهد که از ضایعات لباس و نخ تولید کنند. ایران آن را تولید نمی کند ، چون به اندازه کافی دلال داریم و کشور فعلا نیاز جدی برای آن احساس نکرده است .
چرا صنعت تولید نخ ایران به خارج وابسته است ؟
مواد پایه ای نخ را ایران از نفت بدست می آورد اما برای اینکه این مواد را بتوان پلیمره کرد و و از آن نخ بدست آورد به کاتالیزور هایی نیاز داریم که ایران آن را نمی تواند تولید کند و همه آنها از خارج تامین میشود. کاتالیزود باعث میشود واکنش شیمیایی درست انجام شود و سرعت واکنش را افزایش میدهد.
این کاتالیزور ها قبلا از آلمان تامین میشد. ما را تحریم کردند مجبور شدیم از کره بخریم ، دوباره تحریم کردند ، رفتیم سراغ کاتالیزود های چینی. بعد صنایع ما دچار رکود شد در نتیجه مدیران ما رو آوردند به محصولات ارزان قیمت چینی . برای همین است که هر بار تحریم میشویم کیفیت نخ های ایرانی تغییر میکند. و اگر دقت کرده باشید هر بار که نخ ایرانی میخرید کیفیت آن با نمونه چند ماه پیش آن متفاوت است یکی از دلایل آن همین تغییر کاتالیزور در شرکت تندگویان است.