آشنایی با خواص لیف پلی‌استر
در حال حاضر با توجه به محدودیت‌های موجود در تولید الیاف طبیعی، نیاز روزافزونی به تولید الیاف مصنوعی پدید آمده است. پلی‌استر و نایلون و ریون از جمله موادی بودند که محوریت مصرف مواد اولیه در صنعت نساجی را از مواد اولیه طبیعی، تغییر داده و به سمت مواد اولیه الیاف مصنوعی سوق دادند. به تدریج تولید الیاف پلی‌استر، از دیگر الیاف مصنوعی سبقت گرفته و اکنون ۷۵% از میزان تولید الیاف مصنوعی را به خود اختصاص داده است. پلی‌استر در صنعت به نام‌های PES و PET شناخته میشود. پلی‌استری که در صنعت نساجی استفاده میشود، غالبا از نوع PET است.
تا حوالی سال‌های ۲۰۰۰ میلادی، پنبه بیشترین لیف مورد استفاده بوده است. اما پلی‌استر، به علت خواص بسیار، تبدیل به پرکاربردترین لیف مصنوعی گشته و پیش‌بینی میشود بر یکه‌تازی خود بین الیاف مصنوعی ادامه دهد.
در ایران طبق آمارهای سال ۹۷، میادین گمرکی صادرات پلی‌استر به میزان ۲۰۷۳۵۹۱۸ دلار، ارزآوری داشته است و به میزان ۷۶۴۲۲۷۵ دلار، میزان واردات این محصول بوده‌است که در مقایسه با سایر اقلام، رقم قابل توجهی می‌باشد. ترکیه، روسیه و هند از بزرگترین واردکننده‌های پلی‌استر در ایران هستند.
در سال ۱۹۴۲، در بحبوحه جنگ جهانی دوم فرآیند تولید پلی‌استر آغاز شد. معدود افرادی بودند که باور داشتند، یک پلیمر مصنوعی بتواند در آینده نزدیک، جایگزین ارزان و مناسبی برای لیف پنبه باشد. این لیف اولین بار توسط شخصی به نام “رکس وینفلید”ساخته‌شد. تولید پلی‌استر در ایران در سال ۱۳۵۴با تأسیس کارخانه پلی‌اکریل اصفهان آغازشده و اکنون این شهر را به یکی از قطب‌های تولید پلی‌استر در ایران تبدیل‌کرده‌است.
الیاف پلی‌استر در رقابت با لیف پنبه که منبع تولید طبیعی دارد بسیار موفق بوده، به گونه‌ای که امروزه بیشترین میزان مصرف را نسبت به سایر الیاف دارد.
ماده‌ی اولیه برای تهیه پلی‌استر، دی‌متیل‌ترفتا‌لات و اتیلن‌گلایکول (یا اسید ترفتالیک) است. برای تولید الیاف پلی استر، گرانول پلی‌استر طی عملیات ذوب‌ریسی به صورت رشته‌های ممتد یا منقطع تولید میشود و در نهایت عملیات کشش و تکمیل بر روی آن انجام میشود.
فیلامنت‌های پلی‌استر با توجه به سرعت تولید و میزان کشش وارده شده به دسته‌های LOY، POY، HOY و FOY تقسیم‌بندی می‌شوند و بر این اساس کاربردهای متناسب با ساختار خود را دارند. LOY بیشتر مناسب نخ‌های صنعتی و POY مناسب پوشاک است.
از کاربردهای صنعتی این لیف میتوان به صنعت فرش و موکت، عایق‌های حرارتی و رطوبتی، فیلتر و فیلترسازی و کف‌پوش خودرو اشاره‌کرد.
از آنجایی که این لیف منشأ مصنوعی دارد، کارخانه‌جات مختلف، این لیف را تحت شرایط خاص تولید میکنند، لذا در کشورهای مختلف این لیف تحت عنوان‌های متفاوتی تولید میشود که معمولاً متناسب با نام شرکت سازنده نامگذاری شده‌اند.
رنگرزی مناسب الیاف پلی‌استر با رنگزا‌های دیسپرس است. این لیف ساختاری بسیار متراکم دارد و همین عامل سبب شده‌است که برای فرآیند رنگرزی این لیف ورود رنگزا به طریقی تسهیل شود. برای این کار، از دمای بالا یا موادی به نام کریرها استفاده میشود.
برای ما خیلی اتفاق افتاده رفتیم لباس بخرید جوراب بگیریم وقتی پارچه را لمس کردیم گفتیم : این نخ نیست ، بلکه پلاستیکه !
در این نوشته آمدیم توضیح بدهیم منظور از این پلاستیک چیست ؟ و چه تفاوتی با نخ دارد ، هم چنین مردم به چه جنسی می گویند نخی/ با ما همراه باشید.
منظور از پلاستیک چیست ؟
پلی استر ( Poly ester ) در بین مردم عادی به اسم پلاستیک شناخته میشود. این ماده از مشتقات نفتی تهیه می گردد و اکثر اوقات با نایلون هم اشتباه گرفته میشود. در کل برای سادگی صحبت : مردم به نخ ها و پارچه هایی که پایه شیمیایی و نفتی داشته باشد پلاستیک میگویند و برایشان تفاوت نمیکند که آن پلی استر باشد یا نایلون و یا اکریلیک و...
پلی استر چیست ؟
از ترکیب دو ماده اتیلن گلایکول و ترفتالیک اسید که هر دو از نفت بدست می آید (هر دوی این ها را ایران در واحد پتروشینی تندگویان در استان خوزستان تولید میکند) ماده جدید بدست می آید به اسم پلی اتیلن تر فتالات و آن را به ختصار PET ( پت) می نویستند. و حال احتمالا بگویید PET که همان بطری نوشابه خانواده است.
تفاوت PET بطری نوشابه خانواده و نخ چیست ؟
پلی استر و یا به بیان علمی پلی اتیلن ترفتالات گرید ها و درجه بندی های متفاوتی دارد و هر کدام از این گرید ها کار برد متفاوتی دارند. مختصرا میتوان گفت PET گرید نساجی و گرید صنعتی دارد.
گرید نساجی و صنعتی پلی استر چیست ؟
وقت دو ماده تشکیل دهنده پلی استر که اتیلن گلایکول و ترفتالیک اسید نام دارند را در راکتور های پلیمریزاسیون در واحد های تولیدی مثل تند گویان را باهم ترکیب میکنند زنجیر های بلند زنجیر پلیمر پلی استر ایجاد میشود و طول این زنجیر های پلیمری گرید آن را مشخص میکند.
طول زنجیر برای اینکه پلی استر را بتوان در صنعت نساجی استفاده کرد و از آن نخ و پارچه تولید کرد ۲۰۰۰ واحد است و اگر بخواهیم از ان بطری نوشابه و آب معدنی درست کنیم طول زنجیر پلیمری را باید افزایش دهیم. در بطری ها طول زنجیر ۱۲۰۰۰ است. و هیچ موقع پلی استری که برای تولید بطری از آن استفاده میشود را نمیتوان از آن نخ تولید کرد.
چینی ها چگونه توانستد از بطری ضایعاتی ، نخ تولید کنند ؟
ضایعات بطری های نوشابه را ذوب میکنند و در فرایند ذوب کردن موادی به آن اضافه می کنند تا طول زنجیر های پلیمری کوتاه شود و بعد از کوتاه کردن ، آن را بسادگی میتوان برای تولید نخ استفاده کرد. این تکنولوژی را همه دارند اروپا استفاده نمیکند چون استاندارد بهداشتی آن ها اجازه نمیدهد که از ضایعات لباس و نخ تولید کنند. ایران آن را تولید نمی کند ، چون به اندازه کافی دلال داریم و کشور فعلا نیاز جدی برای آن احساس نکرده است .
چرا صنعت تولید نخ ایران به خارج وابسته است ؟
مواد پایه ای نخ را ایران از نفت بدست می آورد اما برای اینکه این مواد را بتوان پلیمره کرد و و از آن نخ بدست آورد به کاتالیزور هایی نیاز داریم که ایران آن را نمی تواند تولید کند و همه آنها از خارج تامین میشود. کاتالیزود باعث میشود واکنش شیمیایی درست انجام شود و سرعت واکنش را افزایش میدهد.
این کاتالیزور ها قبلا از آلمان تامین میشد. ما را تحریم کردند مجبور شدیم از کره بخریم ، دوباره تحریم کردند ، رفتیم سراغ کاتالیزود های چینی. بعد صنایع ما دچار رکود شد در نتیجه مدیران ما رو آوردند به محصولات ارزان قیمت چینی . برای همین است که هر بار تحریم میشویم کیفیت نخ های ایرانی تغییر میکند. و اگر دقت کرده باشید هر بار که نخ ایرانی میخرید کیفیت آن با نمونه چند ماه پیش آن متفاوت است یکی از دلایل آن همین تغییر کاتالیزور در شرکت تندگویان است.